Langdurig uitkeringsgerechtigden onderzoeken vanuit deze centra zélf via buurtonderzoek wat er leeft in hun wijk en ontwikkelen daarop passende simpele diensten.
Radar was in de vroege jaren 2000 intensief betrokken bij de ontwikkeling van tientallen van deze centra door heel Nederland. Het principe is simpel: mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt voeren, onder begeleiding, betekenisvolle werkzaamheden uit in de wijk. Niet bedacht vóór hen, maar dóór hen. Geef de mensen om wie het gaat een belangrijke rol bij de zoektocht naar oplossingen.
“Dit gun ik elke bijstandsgerechtigde.”- Autje - Deelnemer Maatschappelijk Activeringscentrum (MAC
De kracht van ervaringsdeskundigheid
Bij Radar geloven we dat de klant van de klant altijd een centrale rol moet spelen. Bewoners, uitkeringsgerechtigden en patiënten zijn de echte ervaringsdeskundigen. Toch voelen veel burgers zich buitenspel gezet, terwijl zij juist het verschil kunnen maken. Door hen actief te betrekken, vergroten we niet alleen het draagvlak voor oplossingen, maar stimuleren we ook hun zelfredzaamheid. De inzet van ervaringsdeskundigen werkt dus twee kanten op: de oplossingen zijn effectiever en de deelnemers krijgen de regie over hun leven terug.
Van lijdend voorwerp naar eigenaar
Uitkeringsgerechtigden zijn geen slachtoffers, maar experts in hun eigen situatie. Vanuit die overtuiging kreeg Radar in 2005 de kans om samen met vier gemeenten—Alphen aan den Rijn, Culemborg, Ede en Almelo—een nieuw activeringsmodel te ontwikkelen. Het doel? Duurzame activering en re-integratie combineren met dienstverlening in de wijk. Een kans om niet vóór mensen te denken, maar hen de ruimte te geven om zelf tot actie over te gaan.
Anders denken en werken
Het idee om werklozen actief te laten bijdragen aan hun omgeving was niet nieuw, maar de manier waarop het MAC dat deed, wél. Geen top-down beleid, maar een dynamisch, vraaggestuurd proces waarin deelnemers zelf de behoeften in de wijk in kaart brachten en diensten ontwikkelden die daarbij aansloten. Dit vroeg om een andere manier van werken, niet alleen voor de deelnemers, maar ook voor gemeenten en professionals.
Een innovatieve aanpak
Wat maakte het MAC vernieuwend?
Zelfonderzoek als startpunt: Deelnemers kregen training om zelf buurtbewoners te interviewen en zo de lokale behoeften in kaart te brengen.
Gelijkwaardigheid en verantwoordelijkheid: Werken met de discipline en structuur van een reguliere baan.
Lang assessment: Gemeenten ontdekten welke capaciteiten langdurig werklozen hadden, vaak tot hun eigen verrassing.
Vraaggericht werken: Diensten werden afgestemd op zowel de behoeften van de wijk als de vaardigheden van de deelnemers.
Actieve betrokkenheid: Deelnemers motiveerden anderen en fungeerden als rolmodellen binnen hun gemeenschap.
Vertrouwen als basis
In die tijd werd vaak gedacht dat bijstandsgerechtigden niet gemotiveerd waren. Maar hoe blijf je gemotiveerd als je geen zicht hebt op je toekomst? Radar geloofde in de kracht en potentie van deze doelgroep. Door vertrouwen te geven en hen zelf de regie te laten pakken, ontstond een aanpak die mensen in beweging bracht. Want motivatie komt niet uit verplichting, maar uit perspectief.
Een activerend traject
Het activeringscentrum draaide om ‘voor en door’. Maar hoe begin je? Deelnemers doorliepen twee belangrijke fases:
Ik als interviewer: Een training waarbij ze leerden hoe ze behoeften in hun wijk konden onderzoeken. Dit zorgde niet alleen voor nuttige inzichten, maar ook voor een mentale omslag: deelnemers groeiden in hun rol en voelden zich weer onderdeel van de samenleving.
Ik als activeringsmedewerker: Hierin ontwikkelden deelnemers vaardigheden om anderen te begeleiden en ondersteunen. Zij werden de drijvende kracht achter het centrum en kregen de kans om zich verder te ontwikkelen.
Deelnemers aan zet
Het MAC bracht mensen in beweging. Het leverde concrete diensten op zoals computerlessen, hulp bij schulden, een klusjesdienst en sollicitatietrainingen. Maar bovenal bood het deelnemers de kans om zelf te ontdekken wat ze konden en wilden. Zoals Tessa het verwoordde: “Eerst dacht ik: weer zo’n plan dat achter een bureau is bedacht. Maar toen bleek dat wij echt vanaf het begin mochten meedenken, werd het óns plan.”
Van klantmanager naar coach
Ook voor klantmanagers betekende het MAC een nieuwe manier van werken. Irene Goedhart, klantmanager, vertelt: “Ik werd vrijgemaakt om deelnemers te begeleiden en zat halve dagen op het centrum. Daardoor leerde ik hen echt kennen en kon ik samen met hen naar oplossingen zoeken.”
Ontmoetingsplek en broedplaats
Naast een activeringsinstrument werd het MAC een ontmoetingsplek. Een plek waar mensen hun eerste stapjes zetten richting werk of maatschappelijke participatie. Elham, een voormalig deelnemer, verwoordde het treffend: “Ik leer veel en na al die jaren uitkering kan ik eindelijk iets terugdoen voor de gemeente. Dat voelt goed.”
Daarnaast bood het centrum gemeenten een unieke kans om inzicht te krijgen in de wijk. Doordat deelnemers direct contact hadden met buurtbewoners, konden ze signalen oppikken die anders onzichtbaar bleven.
De kracht van eigen regie
Wat maakte het MAC zo krachtig? Deelnemers waren geen passieve ontvangers van beleid, maar actieve mede-ontwikkelaars. Ze bepaalden mede de koers van het centrum en ontdekten hun eigen mogelijkheden. Dit proces blijft waardevol, ook in bestaande centra, waar telkens opnieuw gekeken moet worden naar de mensen en behoeften van dat moment.
De Maatschappelijk Activeringscentrum deelnemers leggen zelf haarfijn uit wat het concept van de centra inhoudt:
Meer dan een methode
De activerende aanpak van Radar blijft zich ontwikkelen. Termen als ‘Eigen Kracht’ en ‘Burgerkracht’ zijn door de jaren heen veel gebruikt, soms zelfs uitgehold. Maar de essentie blijft: eigen kracht is niet hetzelfde als eigen verantwoordelijkheid. Mensen die vastzitten in een uitzichtloze situatie kunnen niet zomaar zelf de verantwoordelijkheid nemen. Ze hebben eerst steun nodig om in beweging te komen. Dáár ligt de sleutel.
Activering anno nu
Hoewel veel activeringscentra verdwenen door economische schommelingen, bestaan er nog steeds initiatieven die het gedachtegoed van het MAC voortzetten. Zoals Wijkbedrijf Goes-Zuid, waar commerciële activiteiten worden gecombineerd met sociale activering.
Radar blijft werken met deze aanpak. Door ervaringsdeskundigen actief in te zetten, bouwen we samen aan oplossingen die écht werken.
Meer informatie en contact
Wil je meer weten over hoe het MAC langdurig werklozen in beweging kreeg en nog steeds toepasbaar is? Neem contact op met: Han Riksten
